Category: Մայրենի

Շներ

Շները, շատ լավ զգում են, երբ մարդը տխուր է կամ ջղայնացած կամ հուզված և փորձում են

Շները մարդու հետ են ապրում արդեն 30 000 տարուց ավելի: Մենք հոգ ենք տանում նրանց մասին, նրանք սիրում և երջանկացնում են մեզ: Շները, թերևս, ամենահավատարիմ ու հասկացող կենդանիներն են, և զուր չէ, որ արժանացել են «Մարդու լավագույն ընկեր» կոչմանը: Թվում է, թե մենք ամեն ինչ նրանց մասին գիտենք, բայց արդյո՞ք դա այդպես է։ Շները միակ կենդանու տեսակն են, որ կարողանում են հասկանալ մեր զգացմունքները։ Շները, շատ լավ զգում են, երբ մարդը տխուր է կամ ջղայնացած կամ հուզված և փորձում են նրան օգնել, պաշտպանել, իսկ, երբ իրենց տերն ուրախ է, վազվզում և ուրախությունը կիսում են նրա հետ։ Պարզվում է, շները նույնպես քրտնում են: Բայց եթե մարդը քրտտնում է ողջ մարմնով, ապա շները քրտնում են միայն ոտքի թաթերով։ Դուք կարող եք համոզվել դրանում, եթե ամռան շոգ օրերին ուսումնասիրեք շատ ոտնաթաթերը։ Շները բացառիկ հիշողություն ունեն․ նրանք կարող են հիշել հարյուրա;վոր բառեր։ Միջին շունը այնպես հեշտ է սովորում, ինչպես երեխան և կարող է սովորել 200 մինչև 500 բառ: Ավելին շները կարող են սովորել հաշվել և դասավորել թվերը ըստ աճման կարգի: Շան մարմնի ջերմաստիճանը ավելի բարձր է, քան մարդու մարմնի ջերմաստիճանը: Շան մարմնի միջին ջերամստիճանը 38,3 մինչև 39,4 °C: Մարմնի բարձր ջերմաստիճանը գրավում է միջատների ուշադրությունը, այդ պատճառով շներ հաճախ են  տառապում կծածների համար, քնա մարդիկ: Շները չեն սիրում դուրս գալ դուրս անձրևի ժամանակ, ոչ թե, որ վախենում են կթրջվեն, այլ այն բանիհամար, որ անձրևի աղմուկը վնասել իրենց զգայուն ականջները: Շները կարողանում են զգալ նաև իրենց տիրոջ հիվանդությունը։ Եթե մարդը որևէ վատ հիվանդությամբ է տառապում,  նրա շունը կարող է լինել առաջինը, ով կիմանա դրա մասին:

Առաջադրանքներ

• Ի՞նչ հետաքրքիր բան իմացաք շների մասին, գրեք։
  Ես իմացա, որ շները մարդու հետ ապրում են արդեն 30 000 տարուց ավելի։ Շները, թերևս, ամենահավատարիմ ու հասկացող կենդանիներն են։
• Շների ի՞նչ տեսակներ դուք գիտեք, գրեք դրանց անունները։
  Պիդբուլ
  Տուզիկ
  Բուլդոկ
  Ավչարկ
  Խասկի
  Գելխեխտ
  Ռոքվելեռ
• Դուրս գրեք այն հատվածը, որտեղից իմանում ենք, որ շները զգում են մարդու տրամադրությունը։
  Շները, շատ լավ զգում են, երբ մարդը տխուր է կամ ջղայնացած կամ հուզված և փորձում են նրան օգնել։
• Վարդագույնով նշված բառերի արմատներն ու ածանցներն առանձնացրեք։
  ամենահավատարիմ-ամենա և հավատարիմ
  ոտնաթաթերը-ոտ և թաթ
   ջերամստիճանը -ջեմեր և աստիճան
• Մանուշակագույնով նշված բառերը դրեք ուղիղ ձևով։
  կենդանու -կենդանի
  զգում են-զգալ
  ամռան-ամառ
  մարմնի- մարմին
  մարդիկ-մարդ
   ականջները-ականջ

Լրացրո՛ւ աղյուսակը՝ հետևելով օրինակին:

Արամը	սովորում է	դպրոցում:
Ես	մարզումեմ	մարզասրահում:
Դու	աշխատում ես
Լիլիթը	պարումեն	պարահանդեսին:
Նա	վարել	հեծանիվ:
Արամը	դասանել	դպրոց
Այգեպանը	խաղումե	այգին:

Վանկերը իրար միացնելով կազմի՛ր բառեր: Օրինակ՝ օ-տար-օտար:

Ա-թոռ-աթոռ

Ա-րագ-արագ

Գա-րուն-գարուն

Այ-գի-այգի

Փո-ղոց-փողոց

Ճա-նա-պարհ-ճանապար

Ավ-տո-ավո

1. Բառերը տեղավորեք սյունյակներում:

Առատ, աղքատ, լվացվել, մոռանալ, խելագար, մարդ, շապիկ, մեքենա, բժիշկ, բուժել, լավություն, լավ, տխրություն, տխուր, տխրել, վազել, քաշել, տաքանալ, տաքություն, տաք, բողոքել, բողոք, չար, ծակել, ծուխ:

Ի՞նչ	Ինչպիսի՞	Ի՞նչ անել
մարդ շապիկ մեքենա բժիշկ լավություն տխուր բողոք տաքություն տխրություն ծուխ	առատ խելագար  լավ տխրություն տաք չար աղքատ	լվացվել մոռանալ բուժել տխրել վազել քաշել տաքանալ բողոքել ծակել

2. Բառերը տեղավորեք սյունյակներում:

Մարդ, վարորդ, քաղաք, դպրոց, աշակերտ, մայրիկ, մեքենա, հավ, լար, մայրամուտ, պահակ, երգչուհի, սահնակ:

Ո՞վ	Ի՞նչ
վարորդ աշակերտ մայրիկ պահակ երգչուհի  մարդ	քաղաք դպրոց մեքենա հավ լար մայրամուտ սահհնակ

3. Կետերի փոխարեն դրեք բառերը:

ճաշ , երախաները , գորտերով, մեքենան , կենդանիներ:

Անտառում ապրում են տարբեր կենդանիներ :

Արագիլը սնվում է .գորտերով:

Մայրիկը խոհանոցում համեղ ճաշ է պատրաստում:

Եղբորս մեքենան երեկ փչացել էր:

Առավոտյան բոլոր երեխաներ շտապում են դպրոց:

1. Ա խմբի բառերին միացրեք Բ խմբի գործողությունները:

Ա. Աղջիկ, քամի, մեքենա, մարդ, անտառ

Բ. Խշշում է, խաղում է, կանգնում է, կոտրվեց, դադարեց:

աղջիկը խաղում է

քամին դադարեց

մեքենա կոտրվեց

մարդ կանգնում է

անտառ խշշում է

2. Տառերը դասավորեք և ստացեք բառեր:

Քաչ, տամ, զելու, չգրի, ցահ, գուխլ, իրչ:

աչք, մատ,լեզու,գրիչ,հաց,գլուխ,չիր։

3. Շարունակեք ըստ օրինակի՝ քար- քարանում է

Կանաչ-կանաչում է

Պար-պարում է

Երգ –երգում է

Սեր-սիրում է

Տաք-տաքանում է

1. Բառերը բաժանեք արմատների

Ձնեմարդ =ձյուն+մարդ

դասամատյան=դաս+մատյա

բարձրախոս=բարձր+խոսել

գրչատուփ=գրիչ+տուփ

ցուցամատ=ցույց+մատ

ոտնահետք=ոտք+հետք

մանուշակագույն=մանուշակ+գույն

վարդակակաչ=վարդ+կակաչ

բարձրաձայն=բարձր+ձայն

ժամացույց=ժամա+ցույցտալ

2. Ա շարքի բառերը միացրեք Բ շարքի մասնիկներին և նոր բառեր ստացեք:

Ա.Հաց, հայ, հնդիկ, հոտ, գոհ, գարուն

Բ.Եղեն, ան, դժային, ստան, ուհի

հայուհի,հացեղեն,հնդկաստան,հոտան,գարնանային

3. Շարունակեք նախադասությունները:

Արևը տաքացնում է, որովհետև շատ ջերմ է

Թռչունները թռչում են, երբ լույս բացվումե

Մարդիկ սիրում, որ երջանիկ լինեն

Թիթեռները նստում են ծաղիկների վրա, քանի որ ետպեսեն սնվում

4․ Երկու սյունյակներից ընտրեք իմաստով իրար մոտ բառերը

որոնել	Ականջ դնել
մտածել	անխիղճ
լսել	անկուշտ
դաժան	մտորել
շատակեր	Փնտրել,

որոնել-փնտրել

մտածել-մտորել

լսել-ականջ դնել

դաժան-անխիղճ

շատակեր-անկուշտ

Ես 4 տարի արեն սեբաստացի եմ:Նրա աչկեր սև մազեր ու փոքր քիթ է:

Վաղուց թողած բարձր ու կանաչ.
Գահը իրենց հանգըստության,
Երկու սև ամպ, հողմի առաջ
Գընում էին հալածական։

Հողմը սակայն չար հոսանքով
Բաժնել, ջոկել չէր կարենում,
Ինչքան նըրանց լայն երկնքով
Դես ու դեն էր քըշում, տանում։

Ու անդադար գընում էին՝

Քըշված հողմի կատաղությամբ,
Իրար կըպած ու միասին,
Երկու սև ամպ, երկու սև ամպ…

Առաջադրանքներ

• Բանաստեղծությունից դուրս գրեք անծանոթ բառերը, բացատրեք։
• հողմ-ուժեղ քամի
• հալածական-հալածվող,թափառական

• Մգացրած բառերի համար իմաստով հակառակ զույգեր գրեք։

բարձր-ցածր, վաղուց-ներկա, չար—բարի, լայն-նեղ, տանել-բերել, միասին-առանձին

• Ինչ կանաչ գահի մասին է խոսքը՝ «Վաղուց թողած բարձր ու կանաչ
  Գահը իրենց հանգըստության»
• խոսքը անտառի մասին է
• Ձեզ սև, թե՞ սպիտակ ամպերն են դուր գալիս, պատասխանը պատճառաբանե ք։
• ես սիրումեմ սև ամպեր,որովհետև հետո անձրև է գալիս
• Փորձեք պատկերացնել երկու սև ամպերին և նրանց մասին պատմություն հորինել։
• Մի անգամ սևամպն ու սպիտակը վիճում են:Սև ամպը նեղանում է և սկսում է լաց լինել:Երկնքից անձրև է գալիս:Իսկ սպիտակ ամպը գրկում է նրան,որ բարիշեն:Վերջապես արև է լինում:

• Ուշադիր կարդա՛ և բառարանի օգնությամբ բացատրի’ր անծանոթ բառերն ու արտահայտությունները:

Ամբար-զանազան մթերքներ պահելու շենք կամ շտեմարան

Նյարդային- ջղային լարված

Վեհանձն- մեծահոգի

Զիլ-բարձր, ուժգին, սաստիկ

• Քո կարծիքով Օգին ինչո՞ւ էր կարծում, որ ծիրան գողանալը մեղք չէ:

Օգին կարծում էր, որ ծիրան գողանալը մեղք չէ, քանի որ ծիրանի ծառը բնության մի մաս է բերք ու բարիք է

• Տեքստից առանձնացրու մարդու անուն նշանակող բոլոր բառերը, ինչպե՞ս են դրանք գրվում: Էլ ո՞ր բառերն են գրվում այդպես:

Անուններ ուազգանուները գրվում են մեծատառ՝ Յուլիսիս Մաքոլի, Մերի Արենա, Լայոնել Քեբոտ, Օգյուստ Քոթլիբ, Օգի, Հոմեր Մաքոլի, Նիքի Փալոդան, Ալֆ Ռայֆ, Շեկ Մանուկյան:

Մեծատառ են գրվում նաև քաղաքների անունները՝ Իթաքա, Սանթա Կլառա:

• Քո կարծիքով ինչպիսի՞ առաջնորդ էր Օգին, խոսքերդ հիմնավորիր:

Օգին շատ արդար առաջնորդ էր, որովհետև խնայում էր տարիքով փոքրների:

• Ինչո՞ւ էր հեղինակը Լայոնելի համարում մարդկային մեծ էակ, եթե հարևանների կարծիքով նա հիմար էր:

Հեղինակը Լայոնելին համարում էր մարդկային մեծ էակ, քանի որ նա շատ բարի ու հավատարիմ էր:

Առաջադրանքներ

1. Ուշադի՛ր կարդա առակը։ Նշի՛ր առակի հերոսներին և բնութագրի՛ր նրանց։

Առակի հերոսներն էին՝ նապաստակը, առյուծը և աղվեսը: Նապաստակը ինքնահավան է,  աղվեսը խորամանկ, իսկ առյուծը ուժեղ:

• Ո՞րն է այս առակի խորհուրդը։ Մեկնաբանի՛ր։

Առակը ուսուցանում է, որ պետք է համեստ լինել և քեզ չդնել ուրիշի տեղը

• Առակի ասելիքը բնորոշող ասացվածքներ գտի՛ր:

Ոտքդ յորղանի գյորա մեկնի: